Trên những nẻo đường nước Nga: Lắng mình trong dòng Don êm đềm

Tôi đến Rostov khi trận đấu cuối cùng của World Cup được tổ chức ở đây vừa kết thúc. Thành phố như vừa ngái ngủ sau một giấc mơ dài mà họ không muốn tỉnh dậy, bởi bóng đá đã đưa họ một lần nữa lên bản đồ thế giới, rất nhiều năm sau văn hào Mikhail Solokhov lấy sông Don và vùng Kuban rộng lớn làm bối cảnh cho tác phẩm kinh điển "Sông Don êm đềm".

"Chẳng có nơi nào yên bình hơn Rostov"

Cái nắng ập đến ngay từ sân bay Platov. Rostov nóng bỏng hơn nhiều với Moskva cách đó hơn 1 nghìn cây số và hai tiếng bay. Cái nóng tiếp tục hoành hành trên chiếc xe bus 12 chỗ chạy từ đó về thành phố, khi nó không có điều hòa và gió chỉ có thể lọt vào khi xe chạy thông qua cửa sổ mở hé ở trên trần. Người bạn đồng hành ngồi cạnh tôi, một cô gái Nga rất xinh đẹp (tiếc thay, cô đi với mẹ, ngồi cách đó vài hàng ghế!), thỉnh thoảng khẽ thở dài và lấy tay phất phất cho có gió, khi chiếc xe lao đi, để lại hai bên những khu rừng, những cánh đồng lúa mì chạy khắp chân trời, của một vùng đất rộng lớn được mệnh danh là "cái rổ bánh mỳ của nước Nga". Thế rồi, con sông tôi yêu mến qua tác phẩm của Solokhov hiện ra bên cửa sổ, uốn lượn hiền hòa trong chốc lát, rồi lại biến mất sau một rừng cây.

Vùng sông Don đấy, vùng đất huyền thoại chạy trên một phần lãnh thổ rộng lớn phía Nam nước Nga, vừa là trấn biên với các quốc gia, các lãnh thổ Hồi giáo phía đó, vừa là nơi giao thoa mạnh mẽ của các nền văn hóa, các sắc tộc, tôn giáo và biết bao câu chuyện của lịch sử. Chỉ cần nhìn số hành khách trên xe thôi là cũng có thể nhận ra không phải ai trong số đó cũng là người Nga, vì khuôn mặt của họ khác, âm điệu ngôn ngữ của họ cũng khác, và cách ăn mặc cũng khác.

Khi chỉ còn cách thành phố mấy cây số, xe bỗng dừng lại trước một trạm kiểm soát lưu động. Một cảnh sát mặt cau có bước lên xe và yêu cầu tất cả trình giấy tờ. Hộ chiếu của tôi bị giữ lâu nhất. Cô gái xinh xắn ngồi bên bảo, việc này đã diễn ra từ nhiều năm nay để chống nguy cơ khủng bố. "Có thể anh chưa quen", cô cười, bảo, "nhưng chúng tôi thì thấy thế là bình thường. Người ta có thể chặn bất cứ ai lại để kiểm tra, nếu thấy khả nghi". Và rồi, tay cảnh sát quay lại xe, trả lại giấy tờ của tôi, mặt vẫn không nở một nụ cười.

Tượng nhà văn Mikhail Solokhov bên dòng Don, xa xa là khách sạn "Sông Don êm đềm", lấy theo tên bộ tiểu thuyết của ông. Đúng thế, kể từ ngày Liên Xô tan rã vào năm 1991, đã có quá nhiều biến động ở vùng đất này, sau nhiều thập kỷ êm đềm. Chủ nghĩa ly khai đã xuất hiện ở nhiều nước cộng hòa của các sắc tộc. Hai cuộc chiến tranh đẫm máu đã nổ ra ở Chesnya, và các lực lượng khủng bố người Chechen đã reo giắc nỗi sợ hãi bằng các cuộc tấn công ở Moskva hay Nam Ossetia trước khi bị tiêu diệt.

Việc tổ chức thành công Thế vận hội mùa Đông ở Sochi 2014, cách Rostov 500 km, và các trận đấu của World Cup 2018 ở đây cho thấy, những mối hiểm họa về an ninh đã bị đẩy lùi, và những điều mà báo chí Phương Tây phóng đại về nguy cơ khủng bố không hề tồn tại. Bà chủ nhà của tôi ở Rostov, một người phụ nữ xinh đẹp khác (tôi chưa thấy một phụ nữ nào ở Nga không xinh) nói chuyện với tôi qua app Google Translate, bảo rằng, mới hôm nọ thôi, cả một khách sạn ở Rostov đã phải sơ tán sau một cú điện thoại. Nhưng hóa ra, đấy là báo động giả. "Chẳng có nơi nào yên bình hơn Rostov này", cô nói. Tôi tin cô.

World Cup đã từng đi qua nơi này...

Ở cái thành phố phương Nam mà buổi chiều mát rượi này, thế giới mới chỉ biết đến họ gần đây thôi. Sự sụp đổ của Liên Xô đã tạo điều kiện cho những nơi xa xôi này của nước Nga mở cửa với thế giới bên ngoài, khi người ta bắt đầu đến đây, thường là vì theo chân các đội bóng của họ thi đấu với đội FC Rostov ở Champions League (các fan của Bayern và M.U chắc chắn đồng ý với điều này ở mùa 2015-16), rồi World Cup, và người ta hy vọng rồi đây, Rostov sẽ có nhiều khách du lịch hơn nữa. Thành phố không lớn, yên bình, không có nhiều danh lam thắng cảnh, nhưng lại quyến rũ đến lạ, với những đại lộ lớn rợp bóng cây, những quán cà phê nho nhỏ bên hè, có cả một thư viện nhìn bên ngoài khắc khổ và khô khan, nhưng bên trong lại một không gian tuyệt vời để trao đổi văn hóa và kết bạn. Những bức tượng các vĩ nhân đặt trên các đại lộ gợi nhớ cho những ai thích lịch sử và văn hóa hiểu rằng, Rostov có những gắn bó chặt chẽ với họ.