Người Nga biết đến Việt Nam từ khi nào?

Lần đầu tiên người Nga biết về Việt Nam được cho là từ năm 1783, khi Đại học Moscow phát hành cuốn sách mô tả về khí hậu, tôn giáo, quân đội nước ta.


Thời Liên Xô, người ta thường cho rằng mối quan hệ giữa hai đất nước đã nảy sinh sau cuộc Cách mạng Tháng Mười năm 1917, kể từ khi Chủ tịch Hồ Chí Minh sang Nga vào năm 1923, và từ khi Liên Xô ủng hộ phong trào cách mạng Việt Nam.

Nhưng thực tế có đúng như vậy không? "Hoàn toàn không phải như vậy", nhà sử học Anatoly Sokolov khẳng định. Theo ông, lần đầu tiên ở Nga người ta được biết về Việt Nam là vào năm 1783. Khi đó, xưởng in trường Đại học Moscow đã phát hành bộ sách nhiều tập dịch từ tiếng Pháp, mô tả các nước khác nhau. Một trong những tác giả là Samuel Baron, con trai của đại diện Công ty Đông Ấn Hà Lan tại miền Bắc đã dành 65 trang để nói về khí hậu, tôn giáo, quân đội, hệ thống tài chính và các phong tục dân gian của Việt Nam.

Tác giả đã nhận định rất chính xác: "Người dân ở đây yêu Tổ quốc mình hơn tất cả mọi xứ sở khác. Họ may mắn được trời phú cho trí nhớ tuyệt vời và sự thông minh sắc sảo. Người Việt Nam và người Trung Quốc luôn luôn là các dân tộc khác nhau". Ông đã viết về ngôn ngữ Việt Nam như sau: "Đối với người nước ngoài, không có ngoại ngữ nào khó học hơn là tiếng Việt Nam". Và hôm nay, sau 230 năm, nhận xét này vẫn rất đúng.

Nếu trong thế kỷ 18, người Nga chỉ biết đến một bài viết duy nhất nhưng rất chi tiết về Việt Nam, thì đến đầu thế kỷ 19 đã bắt đầu xuất hiện hàng chục thông tin về đất nước này, mặc dù Việt Nam khi đó còn nằm bên ngoài lợi ích địa chính trị của Đế chế Nga. Hai phần ba thế kỷ 19 chưa hề có người Nga nào đến Việt Nam, vì vậy trong giai đoạn này các ấn phẩm ở Nga viết về đất nước này chủ yếu được dịch từ báo chí nước ngoài, hầu hết là từ tiếng Pháp.

Chẳng hạn, năm 1821, trong Tạp chí lịch sử, thống kê và địa lý xuất bản tại Moscow đã đăng bài Thông tin mới nhất về Nam Kỳ. Mặc dù đất nước này được đánh giá là rất xa xôi đối với người châu Âu cũng như Nhật Bản và Trung Quốc, bài viết đã nói về lịch sử quan hệ của Việt Nam với Pháp và các nước châu Âu khác.

Sáu năm sau, tạp chí Người đưa tin Moscow đã đăng bản dịch của nhà khoa học Pháp Pyurfua viết về Việt Nam. Tác giả đã sống ở miền Nam Việt Nam 7 năm và kể chuyện về cuộc sống đầy màu sắc và phong tục tập quán của người dân địa phương. Độc giả Nga cũng được đọc bản dịch tiểu luận về Việt Nam của nhà tự nhiên học Pháp Mugo và tiến sĩ Morris, học giả Trung Quốc Tsai Minlan, bị dạt vào nước ta sau khi bị đắm tàu và đã sống một năm ở đó...

Chẳng bao lâu, báo chí Nga đã không còn hạn chế thông tin về Việt Nam bằng những bản dịch bài viết từ tiếng Pháp. Bắt đầu xuất hiện các nghiên cứu của các tác giả trong nước. Tác giả một trong những bài viết đầu tiên trong số này, xuất bản năm 1846 tại Moscow, đã ghi nhận rằng "người Nam Kỳ và Bắc Kỳ đều là đại diện của dân tộc An Nam", và khẳng định sự thống nhất của nhà nước Việt Nam. Cuốn sách Những người láng giềng phía Nam của Trung Quốc được xuất bản tại Moscow là công trình đầu tiên và rất thành công của Nga tóm tắt tất cả tài liệu trong và ngoài nước về Việt Nam tại thời điểm đó. Cuốn sách là một loại bách khoa toàn thư về Việt Nam, xét theo sự đa dạng chủ đề, cũng như về cấp độ khoa học của nội dung được đề cập.

Kể từ khi Pháp bắt đầu mở rộng sự hiện diện tại Việt Nam, sự quan tâm của người Nga đến đất nước này đã tăng lên đáng kể.

Theo RUVR