Số phận một học giả: Từ Nga sang và từ Pháp đến Việt Nam

Đó là một chuyên viên khảo cổ học, đã có đóng góp rất lớn vào ngành Đông phương học của thế giới, với phát kiến kỳ vĩ về sự tồn tại của nền văn hóa Đông Sơn trong lịch sử Việt Nam cổ đại và đã trở thành tác giả của thuật ngữ này.

Sử gia Matxcơva, PGS-TS Maksim Syunnerber cho biết: “Ở đây chúng ta đang nói đến học giả Viktor Golubev. Trong bản cáo phó khi ông từ trần năm 1945, các nhà khoa học thuộc Viễn Đông Bác cổ Pháp đã gọi Viktor Golubev là "một người Pháp vĩ đại đã dành cho nhân dân Việt Nam tình yêu mến và lòng trung thành tận tụy”. Đúng vậy, Viktor Golubev làm việc chủ yếu trong khuôn khổ Trường nghiên cứu Viễn Đông của Pháp, trong suốt 17 năm ông là Thư ký-Thủ thư (là chức vụ hành chính quan trọng thứ hai ở Trường này), thậm chí có thời gian ông đảm trách cương vị Quyền Giám đốc. Nhưng về nguồn gốc xuất thân thì Viktor Golubev là người Nga”.

Viktor Golubev sinh năm 1878. Sau khi tốt nghiệp trung học, ông theo học tại Đại học Tổng hợp Saint-Peterburg. Ở độ tuổi hai mươi, ông rời nước Nga để tiếp tục học tập ở châu Âu. Khi đó, không một ai có thể hình dung được rằng Viktor Golubev sẽ chẳng bao giờ trở lại quê hương Nga nữa.

Từ năm 1904, Viktor Golubev sống ở Paris. Chính trong “thời kỳ Pháp” của cuộc đởi ông đã hình thành niềm say mê khoa học như một chuyên gia trong lĩnh vực lịch sử nghệ thuật. Viktor Golubev đã đi nhiều nơi, tham gia những cuộc thám hiểm khảo cổ học ở Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập, Ấn Độ, Tích Lan, Indonesia... Qua những cuộc điền dã như vậy, Viktor Golubev đã định hình phương pháp nghiên cứu riêng của mình mà sau đó rất đắc dụng ở Đông Dương. Theo nhận xét của các đồng nghiệp, ông đã trở thành một trong những chuyên gia hàng đầu về lịch sử nghệ thuật Phật giáo và thế tục của Ấn Độ cũng như Viễn Đông. Những công trình của ông nhận được sự đánh giá cao nhất trong cộng đồng khoa học cả ở Pháp ở Nga, cụ thể, sự đánh giá hết sức trân trọng của nhà Đông Phương học hàng đầu của nước Nga là Nikolai Rerikh.

Khi Thế chiến I bùng nổ năm 1914, Viktor Golubev được cử làm đại diện của Hội Chữ thập đỏ Nga thuộc Chính phủ Pháp. Suốt thời gian cuộc chiến ác liệt, ông đã trải qua trên mặt trận Pháp-Phổ, phụ trách đoàn xe quân y mà nước Nga tặng cho nước Pháp đồng minh. Ông được tặng thưởng huy chương quân sự. Không chỉ một lần Viktor Golubev bay lên bầu trời bằng phi cơ trinh sát, từ trên không tiến hành chụp ảnh tuyến mặt trận. Kinh nghiệm từ công việc thời chiến này hóa ra rất hữu ích cho ông khi ở Đông Dương.

Sau chiến tranh, Viktor Golubev bắt đầu làm việc tại cơ sở trung tâm ở Paris của Trường Viễn Đông Pháp. Tuy nhiên, cuộc sống châu Âu chẳng phải là ngọt ngào với nhà khoa học tha hương này, mà phủ bóng ảm đạm bởi tấn bi kịch đời tư. Natalya, người vợ Nga xinh đẹp của ông, từng sinh hạ với Viktor Golubev hai đứa con trai, vào một ngày định mệnh đã rời bỏ ông để đi theo bạn tình là nhà văn Italia Gabriele D\'Annunzio, kẻ phiêu lưu khét tiếng và là bạn hữu thân cận của trùm phát-xít Mussolini. Người phụ nữ này còn mang cả hai con theo mình. Số phận của hai người con nhà Golubev đã định đoạt theo những cách khác nhau. Người con lớn sau này trở về Nga, đứng vào hàng ngũ yêu nước chiến đấu chống phát-xít Đức trong những năm Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại. Còn người con út thì tham gia quân đội của nhà độc tài Franco của Tây Ban Nha.

Bị phản bội, còn lại một mình đơn độc, Viktor Golubev quyết định dời thật xa nước Pháp, nơi mà cuộc sống gia đình của ông đã tan vỡ. Từ đây, bắt đầu thời kỳ thứ ba trong cuộc đời Viktor Golubev là “thời kỳ Việt Nam”, giai đoạn rực rỡ nhất trong cuộc đời nhà khảo cổ học gốc Nga. Năm 1920, chuyên viên khoa học 42 tuổi từ biệt kinh thành Pháp và chuyển đến xứ Đông Dương.

Các bạn thân mến, phần tiếp nối câu chuyện về cuộc đời nhà khảo cổ học Viktor Golubev, người phát hiện ra nền Văn hóa Đông Sơn, sẽ được đài chúng tôi giới thiệu vào thứ Năm tuần sau, trong loạt bài chuyên mục “Nhìn lại ngày hôm qua”. Mời các bạn đón nghe chương trình phát thanh và truy cập trang điện tử của Đài "Tiếng nói nước Nga".

Theo Đài "Tiếng nói nước Nga"