Vị giáo sư người Nga đầu tiên trên đất Nha Trang

Nhiều người Nga từng đến Việt Nam giai đoạn sau Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và trước Cách mạng tháng Tám Việt Nam năm 1945. Họ là những người lưu vong, rời quê hương sau cuộc Cách mạng xã hội chủ nghĩa và đến Việt Nam thông qua hai ngả chính là Trung Quốc hoặc Pháp.

Một người tốt nghiệp Đại học St Petersburg, ông Konstantin Davydov đã đến Việt Nam từ Pháp. Năm 1920, ông rời nước Nga Xô viết trong chuyến công tác và quyết định không trở về. Một thời gian sau, ở Pháp ông nhận lời mời chỉ đạo Phòng thí nghiệm Sinh học biển tại Viện Hải dương học Nha Trang. Thành phố chính là nơi có chi nhánh Trung tâm Nhiệt đới Việt-Nga hoạt động thành công nơi hai chục năm qua.

Sử gia Anatoly Sokolov người Matxcova kể: “Năm năm kể từ 1929, Konstantin Davydov, nhà khoa học người Nga đầu tiên tại Nha Trang đã nghiên cứu cả sinh vật biển và trên cạn. Các đồng nghiệp người Pháp từ Sorbonne và Viện Pasteur đều nhất trí với ý kiến là "các phát hiện của ông tại Việt Nam lớn hơn tất cả những gì mà giới động vật học nghiên cứu đất nước này thu được trong 25 năm."

Thành tựu của nhà khoa học Davydov được ghi lại trong nhiều bài báo về động vật học và hải dương học Đông Dương. Viện hàn lâm Pháp gọi ông Davydov là “bậc đại tài” cấp kinh phí cho bộ sưu tập khoa học được thực hiện trong nhiều năm ở Nha Trang.

Lần thứ hai, nhà khoa học Davydov đến Việt Nam năm 1938 và dành hai năm nghiên cứu cho đất nước mà ông quí mến và quan tâm. Ông hoàn thành việc hệ thống hóa tài liệu thu thập và thực hiện cuốn nhật ký thú vị, là ghi chép đan quyện giữa quan sát khoa học với ấn tượng của một con người hiền từ và ham hiểu biết. Dưới đây là một vài trích đoạn.

Ghi lại cuộc tiếp xúc với cư dân miền núi: "Đó là những con người nhiệt huyết, mạnh mẽ, dũng mãnh và gan dạ. Họ trung thực và cao thượng. Ở đấy không biết đến kẻ trộm, khách lạ là thiêng liêng, các lữ hành có thể tin cậy vào người địa phương. Chỉ nền văn minh châu Âu du nhập tới họ mới mang lại phôi thai của tất cả các tệ nạn."

Ông Davydov viết về các nông dân và ngư dân: "Họ rất chăm chỉ, hiền lành, hiếu khách, vô cùng thật thà, rất nhã nhặn."

Chính quyền Pháp thuộc không giấu được sự khó chịu với thái độ tôn trọng của nhà khoa học Nga dành cho người dân Việt Nam, với nỗ lực nhiều lần của ông bảo vệ người Việt trước quan chức thực dân. Khi trở lại Paris năm 1939, ông Davydov bị cáo buộc tham gia công tác tuyên truyền cộng sản ở Việt Nam. Vụ việc có thể kết thúc nặng nề nếu nhớ rằng vào giữa những năm 1940, Paris đang bị Đức quốc xã chiếm đóng. May thay, các đồng nghiệp Pháp đã bảo vệ được nhà khoa học. Chiến tranh thé giới thứ II chấm dứt với thất bại của Đức quốc xã, ông Davydov được bầu làm viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Pháp.

Nhà nghiên cứu Konstantin Davydov qua đời ở Pháp năm 1960. Cho đến những ngày cuối cùng của mình, ông vẫn luôn trìu mến nhớ lại những năm sống tại Việt Nam, chân thành kể về những người Việt mà ông có dịp cùng sống và làm việc, quan tâm theo dõi tin tức từ Việt Nam.

Chúng tôi sẽ rất biết ơn các độc giả và thính giả về bất kỳ thông tin bổ sung cho ghi chép cuộc đời và sự nghiệp nhà khoa học Konstantin Davydov tại Việt Nam. Cũng như mọi tin tức về những người Nga khác từng sống ở Việt Nam. Ví dụ, về ông Nikolai Baikov. Sau Cách mạng năm 1917, ông Baikov sống ở Trung Quốc, nghiên cứu thiên nhiên Mãn Châu và mô tả trong các cuốn sách của mình. Nhưng ông Nikolai Baikov còn lừng danh về tài săn bắn hơn cả tài viết lách. Vào những năm 30 của thế kỷ trước, ông là một trong những tay thợ săn thành công nhất Trung Quốc. Vào khoảng 1940, ông Baikov tiếp cận rừng rậm Việt Nam. "Nếu muốn săn hổ,” - Nikolai Baikov viết, - phải đến các khu rừng nhiệt đới của Việt Nam."

Trong số người Nga đến Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám còn có nhà thổ nhưỡng học Agafonov, bác sĩ Yurevich, họa sĩ Alexander Yakovlev. Như các bạn thấy, thời kỳ này người Nga đã đến Việt Nam để làm việc và giải trí. Nổi tiếng nhất trong số này phải kể đến nhà khảo cổ Viktor Golubev. Chúng tôi sẽ kể về ông trong loạt bài "Nhìn lại ngày hôm qua".

Theo Tiếng nói nước Nga