Quân sự
Hệ thống bảo vệ trực thăng Prezident-S của Nga gây chấn động
17/06/2010
(Đọc 9 phút)
Xem thêm:
Nga lần đầu trưng bày công khai hệ thống phòng vệ tích cực có tính cách mạng cho trực thăng chống tất cả các loại tên lửa phòng không mang vác hiện đại President-S. Sự xuất hiện này đã gây chấn động tại Triển lãm quốc tế vũ khí và kỹ thuật quân sự Eurosatory-2010 khai mạc tại Paris ngày 14/6.
Yếu tố làm nên sự chấn động của hệ thống President-S nằm ở việc các chuyên gia quân sự Nga đã phát triển các giải pháp phát xạ, có thể dùng để "ngu hoá" tên lửa phòng không vác vai, khiến chúng bỏ qua mục tiêu thật, điên cuồng lao vào mục tiêu giả như bị thôi miên.
Từ trước đến nay, trên thế giới chưa có một giải pháp phòng thủ thông minh và hiệu quả như vậy. Điều này khiến hệ thống hệ thống President-S nhận được sự thán phục tại triển lãm Eurosatory-2010.
Để hiểu rõ ý nghĩa và vai trò của hệ thống President-S trong chiến thuật phòng thủ trên không, chúng ta cần tìm hiểu quá trình "tiến hoá" của nó:
Sự xuất hiện của tên lửa phòng không vác vai đã thay đổi tận gốc tương quan lực lượng trên chiến trường mặt đất. Vào giữa thập niên 1960, các máy bay cường kích và trực thăng chiến đấu đã có thể đánh phá thoải mái không chỉ phía sau các đơn vị lâm chiến, mà còn tung hoành ngay cả trên chiến trường. Pháo phòng không hoạt động với hiệu quả thấp, còn tên lửa phòng không thông thường thì bất lực với mục tiêu ở độ cao nhỏ.
Nhưng cuối thập kỷ 1960, tình thế đã bắt đầu thay đổi. Trước hết là Mỹ, không lâu sau là Liên Xô đã chế tạo được các hệ thống vũ khí vác vai bắn tên lửa lắp đầu tự dẫn hồng ngoại. Các tên lửa phản ứng với nguồn nhiệt phát ra từ các động cơ máy bay và bắn chính xác vào mục tiêu.
Tháng 11-12/1969, quân đội Ai Cập và Syria đã bắn rơi gần 20 trực thăng và máy bay Israel. Đây thực sự là cú sốc với Không quân Israel vốn chưa từng bao giờ chịu tổn thất lớn trong thời gian ngắn như vậy.
Sau đó, Mỹ còn bị choáng hơn nhiều khi dùng vũ lực để đưa Việt Nam đến với các giá trị Mỹ. Không quân Mỹ đã mất trên bầu trời Việt Nam hơn 200 máy bay và trực thăng bởi hoả lực tên lửa phòng không mang vác Liên Xô.
Khi đó, giới quân sự bắt đầu tìm cách bảo vệ máy bay khỏi tên lửa sử dụng đầu tự dẫn hồng ngoại. Họ đề xuất lắp cho tất cả các máy bay các loại mồi bẫy nhiệt (mục tiêu nhiệt giả), khi bắn ra sẽ tạo ra xung quanh máy bay/trực thăng một màn nhiệt nhằm đánh lừa tên lửa phòng không. Ban đầu, cách phòng vệ này thực sự hiệu quả nên hầu hết các máy bay chiến đấu trên thế giới đã được trang bị loại mồi bẫy nhiệt này.
http://www.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/tuanlinh/20100617/khcntructhang1.jpg
Trực thăng chiến đấu sử dụng mồi bẫy nhiệt.
Thật không may cho máy bay chiến đấu là các tên lửa hiện đại không hề phản ứng với ánh sáng chói và màn chắn nhiệt của các mồi bẫy này. Chúng đã trở nên “thông minh hơn”, hệ dẫn của chúng lập tức tiến hành lọc các mục tiêu mới và lái tên lửa đuổi theo đốm nhiệt đang bay ra xa chứ không phải đốm nhiệt tuy là rất sáng, song phát sáng và quay tròn tại chỗ.
Tại Afghanistan, các trực thăng Liên Xô từng bắn tung toé các mồi bẫy nhiệt từ trái sang phải nhưng vẫn hứng chịu tổn thất không nhỏ bởi tên lửa phòng không vác vai. Khi phiến quân bắt đầu có tên lửa phòng không vác vai Stinger của Mỹ thì các chuyến bay trên vùng núi Afghanistan trở nên cực kỳ nguy hiểm.
Xác một chiếc máy bay trực thăng quân sự của Liên Xô tại Kunduz, Afganistan.
Tên lửa vác vai tiếp tục bắt quân đội Nga hứng chịu tổn thất nặng nề trong chiến tranh Chechnya. Tháng 8/2002, tại khu vực sân bay Khankala, ngay trước mắt nhiều người, 1 quả tên lửa Igla-1M đã bắn trúng động cơ 1 trực thăng Mi-26 vận tải hạng nặng đang hạ cánh làm chết một lúc 115 người.
Chỉ sau thảm kịch này, các kỹ sư Nga mới suy tính cách thức bảo vệ trực thăng và máy bay cường kích. Đây là nhiệm vụ vô cùng khó. Các hãng công nghệ quân sự hàng đầu của Tây Âu và Mỹ cũng đã hoài công tìm cách giải quyết nhiệm vụ này trong hơn 10 năm trời.
Tuy nhiên, trước thực tế chiến trường, giới kỹ thuật quân sự Nga quyết tâm vào cuộc. Tham gia nghiên cứu đề tài này gồm các đơn vị: Trung tâm KHKT Reagent ở Moskva, Viện thiết kế đặc biệt (SKB) Zenit và Trung tâm KHKT Elins ở Zelenograd, nhà thầu chính là Viện KHKT Ekran ở Sam ara. Bài toán của họ cũng là vấn đề chưa nước nào trên thế giới làm nổi.
Ông Aleksandr Ivanovich Kobzar, Tổng giám đốc của Zenit, hãng chịu trách nhiệm phát triển bộ phận cốt lõi của hệ thống là bộ phát xạ của hệ thống chế áp quang-điện tử đã trải qua mấy lần nhồi máu rất nặng, nhưng ông vẫn trụ lại và biến những ý tưởng như hoang tưởng thành hiện thực.
Năm 2009, hệ thống President-S đã được lắp ráp ở dạng cuối cùng và được thử nghiệm đầy đủ. Nhà sản xuất đã dùng hệ thống tên lửa phòng không vác vai hiện đại nhất thế giới Igla bắn vào các mô hình nhiệt mục tiêu bay được bảo vệ bằng President-S. Sau khi President-S được bật lên, tất cả tên lửa bắn đến đều bị chệch sang một bên mục tiêu và tự huỷ.
Sơ đồ bố trí của mẫu cơ sở hệ thống President-S trên trực thăng tiến công Ka-50; (1) Thiết bị điều khiển; (2) Trạm chế áp quang-điện tử; (3) Thiết bị phát hiện chiếu xạ laser; (4) Thiết bị cự tím phát hiện phóng tên lửa; (5) Thiết bị phóng thả mồi bẫy nhiệt.
Họ cũng bắn tên lửa vào 1 trực thăng Mi-8 thật. Chiếc trực thăng được đặt trên một chòi đặc biệt trên núi cao. Các động cơ được bật hết công suất (phát nhiệt tối đa). Tên lửa được bắn gần như trực diện từ cự ly 1.000 m vào trực thăng. Nhưng tất cả các tên lửa Igla bắn đến đều bị dẫn xa khỏi trực thăng. Đây là thắng lợi rực rỡ của các công trình sư thiết kế một hệ thống bảo đảm bảo vệ tích cực các trực thăng chống tất cả các loại tên lửa lắp đầu tự dẫn hồng ngoại.
Trước đây, Liên Xô đã tiến hành các vụ thử so sánh tên lửa Stinger chiến lợi phẩm ở Afghanistan và Igla của Liên Xô. Igla cho thấy tính năng tốt hơn Stinger của Mỹ. Một khi Igla đã bắn trượt mục tiêu thì tất cả các trực thăng được lắp President-S chắc chắn an toàn trước Stinger.
Hiện, giai đoạn tiếp theo - phát triển hệ thống bảo vệ máy bay cường kích chống tên lửa phòng không vác vai - được tiến hành tích cực. Ông Aleksandr Kobzar cho biết, President-S hoạt động dựa trên việc bức xạ định hướng hẹp và điều biến một cách đặc biệt của loại đèn saphir đặc biệt.
President-S khiến hệ thống điều khiển của tên lửa xuất hiện hình ảnh ảo của mục tiêu mà “bộ não” điện tử của nó coi như là mục tiêu chính. Xuất hiện một thức hiện thực ảo quá mức thu hút tên lửa về phía mình. Tên lửa lao đến không gian trống, nơi mà nó tự huỷ vào thời điểm tính toán. Dường như tất cả đều rất đơn giản, nhưng bài toán “đơn giản nhất” đó chưa ai trên thế giới giải được và đưa được vào sản xuất công nghiệp trừ Nga.
Minh hoạ hiệu quả hoạt động của hệ thống President-S.
Hiện nay, President-S không chỉ đã vượt qua toàn bộ hệ thống các cuộc thử nghiệm quốc gia, mà còn được nhận vào trang bị và đưa vào sản xuất loạt. Theo lệnh của Tư lệnh Không quân Nga, Thượng tướng Aleksandr Zelin, không một chiếc trực thăng nào dùng để hoạt động tại các điểm nóng được nhận vào biên chế mà không lắp hệ thống phòng vệ tích cực chống tên lửa phòng không vác vai.
Đây có lẽ là lần đầu tiên trong 20 năm qua, Nga không chỉ chào bán một hệ thống chiến đấu độc đáo mà đồng thời còn trang bị cho trực thăng của mình một hệ thống tối tân nhất. Các trực thăng do hãng Rosoboronoexport xuất khẩu theo yêu cầu của khách hàng sẽ được trang bị hệ thống phòng vệ tích cực.
President-S đã thu hút sự chú ý lớn của các đoàn từ các quốc gia khách hàng truyền thống của trực thăng Nga tại Eurosatory-2010.
Yếu tố làm nên sự chấn động của hệ thống President-S nằm ở việc các chuyên gia quân sự Nga đã phát triển các giải pháp phát xạ, có thể dùng để "ngu hoá" tên lửa phòng không vác vai, khiến chúng bỏ qua mục tiêu thật, điên cuồng lao vào mục tiêu giả như bị thôi miên.
Từ trước đến nay, trên thế giới chưa có một giải pháp phòng thủ thông minh và hiệu quả như vậy. Điều này khiến hệ thống hệ thống President-S nhận được sự thán phục tại triển lãm Eurosatory-2010.
Để hiểu rõ ý nghĩa và vai trò của hệ thống President-S trong chiến thuật phòng thủ trên không, chúng ta cần tìm hiểu quá trình "tiến hoá" của nó:
Sự xuất hiện của tên lửa phòng không vác vai đã thay đổi tận gốc tương quan lực lượng trên chiến trường mặt đất. Vào giữa thập niên 1960, các máy bay cường kích và trực thăng chiến đấu đã có thể đánh phá thoải mái không chỉ phía sau các đơn vị lâm chiến, mà còn tung hoành ngay cả trên chiến trường. Pháo phòng không hoạt động với hiệu quả thấp, còn tên lửa phòng không thông thường thì bất lực với mục tiêu ở độ cao nhỏ.
Nhưng cuối thập kỷ 1960, tình thế đã bắt đầu thay đổi. Trước hết là Mỹ, không lâu sau là Liên Xô đã chế tạo được các hệ thống vũ khí vác vai bắn tên lửa lắp đầu tự dẫn hồng ngoại. Các tên lửa phản ứng với nguồn nhiệt phát ra từ các động cơ máy bay và bắn chính xác vào mục tiêu.
Tháng 11-12/1969, quân đội Ai Cập và Syria đã bắn rơi gần 20 trực thăng và máy bay Israel. Đây thực sự là cú sốc với Không quân Israel vốn chưa từng bao giờ chịu tổn thất lớn trong thời gian ngắn như vậy.
Sau đó, Mỹ còn bị choáng hơn nhiều khi dùng vũ lực để đưa Việt Nam đến với các giá trị Mỹ. Không quân Mỹ đã mất trên bầu trời Việt Nam hơn 200 máy bay và trực thăng bởi hoả lực tên lửa phòng không mang vác Liên Xô.
Khi đó, giới quân sự bắt đầu tìm cách bảo vệ máy bay khỏi tên lửa sử dụng đầu tự dẫn hồng ngoại. Họ đề xuất lắp cho tất cả các máy bay các loại mồi bẫy nhiệt (mục tiêu nhiệt giả), khi bắn ra sẽ tạo ra xung quanh máy bay/trực thăng một màn nhiệt nhằm đánh lừa tên lửa phòng không. Ban đầu, cách phòng vệ này thực sự hiệu quả nên hầu hết các máy bay chiến đấu trên thế giới đã được trang bị loại mồi bẫy nhiệt này.
http://www.baodatviet.vn/Uploaded_CDCA/tuanlinh/20100617/khcntructhang1.jpg
Trực thăng chiến đấu sử dụng mồi bẫy nhiệt.
Thật không may cho máy bay chiến đấu là các tên lửa hiện đại không hề phản ứng với ánh sáng chói và màn chắn nhiệt của các mồi bẫy này. Chúng đã trở nên “thông minh hơn”, hệ dẫn của chúng lập tức tiến hành lọc các mục tiêu mới và lái tên lửa đuổi theo đốm nhiệt đang bay ra xa chứ không phải đốm nhiệt tuy là rất sáng, song phát sáng và quay tròn tại chỗ.
Tại Afghanistan, các trực thăng Liên Xô từng bắn tung toé các mồi bẫy nhiệt từ trái sang phải nhưng vẫn hứng chịu tổn thất không nhỏ bởi tên lửa phòng không vác vai. Khi phiến quân bắt đầu có tên lửa phòng không vác vai Stinger của Mỹ thì các chuyến bay trên vùng núi Afghanistan trở nên cực kỳ nguy hiểm.
Xác một chiếc máy bay trực thăng quân sự của Liên Xô tại Kunduz, Afganistan.
Tên lửa vác vai tiếp tục bắt quân đội Nga hứng chịu tổn thất nặng nề trong chiến tranh Chechnya. Tháng 8/2002, tại khu vực sân bay Khankala, ngay trước mắt nhiều người, 1 quả tên lửa Igla-1M đã bắn trúng động cơ 1 trực thăng Mi-26 vận tải hạng nặng đang hạ cánh làm chết một lúc 115 người.
Chỉ sau thảm kịch này, các kỹ sư Nga mới suy tính cách thức bảo vệ trực thăng và máy bay cường kích. Đây là nhiệm vụ vô cùng khó. Các hãng công nghệ quân sự hàng đầu của Tây Âu và Mỹ cũng đã hoài công tìm cách giải quyết nhiệm vụ này trong hơn 10 năm trời.
Tuy nhiên, trước thực tế chiến trường, giới kỹ thuật quân sự Nga quyết tâm vào cuộc. Tham gia nghiên cứu đề tài này gồm các đơn vị: Trung tâm KHKT Reagent ở Moskva, Viện thiết kế đặc biệt (SKB) Zenit và Trung tâm KHKT Elins ở Zelenograd, nhà thầu chính là Viện KHKT Ekran ở Sam ara. Bài toán của họ cũng là vấn đề chưa nước nào trên thế giới làm nổi.
Ông Aleksandr Ivanovich Kobzar, Tổng giám đốc của Zenit, hãng chịu trách nhiệm phát triển bộ phận cốt lõi của hệ thống là bộ phát xạ của hệ thống chế áp quang-điện tử đã trải qua mấy lần nhồi máu rất nặng, nhưng ông vẫn trụ lại và biến những ý tưởng như hoang tưởng thành hiện thực.
Năm 2009, hệ thống President-S đã được lắp ráp ở dạng cuối cùng và được thử nghiệm đầy đủ. Nhà sản xuất đã dùng hệ thống tên lửa phòng không vác vai hiện đại nhất thế giới Igla bắn vào các mô hình nhiệt mục tiêu bay được bảo vệ bằng President-S. Sau khi President-S được bật lên, tất cả tên lửa bắn đến đều bị chệch sang một bên mục tiêu và tự huỷ.
Sơ đồ bố trí của mẫu cơ sở hệ thống President-S trên trực thăng tiến công Ka-50; (1) Thiết bị điều khiển; (2) Trạm chế áp quang-điện tử; (3) Thiết bị phát hiện chiếu xạ laser; (4) Thiết bị cự tím phát hiện phóng tên lửa; (5) Thiết bị phóng thả mồi bẫy nhiệt.
Họ cũng bắn tên lửa vào 1 trực thăng Mi-8 thật. Chiếc trực thăng được đặt trên một chòi đặc biệt trên núi cao. Các động cơ được bật hết công suất (phát nhiệt tối đa). Tên lửa được bắn gần như trực diện từ cự ly 1.000 m vào trực thăng. Nhưng tất cả các tên lửa Igla bắn đến đều bị dẫn xa khỏi trực thăng. Đây là thắng lợi rực rỡ của các công trình sư thiết kế một hệ thống bảo đảm bảo vệ tích cực các trực thăng chống tất cả các loại tên lửa lắp đầu tự dẫn hồng ngoại.
Trước đây, Liên Xô đã tiến hành các vụ thử so sánh tên lửa Stinger chiến lợi phẩm ở Afghanistan và Igla của Liên Xô. Igla cho thấy tính năng tốt hơn Stinger của Mỹ. Một khi Igla đã bắn trượt mục tiêu thì tất cả các trực thăng được lắp President-S chắc chắn an toàn trước Stinger.
Hiện, giai đoạn tiếp theo - phát triển hệ thống bảo vệ máy bay cường kích chống tên lửa phòng không vác vai - được tiến hành tích cực. Ông Aleksandr Kobzar cho biết, President-S hoạt động dựa trên việc bức xạ định hướng hẹp và điều biến một cách đặc biệt của loại đèn saphir đặc biệt.
President-S khiến hệ thống điều khiển của tên lửa xuất hiện hình ảnh ảo của mục tiêu mà “bộ não” điện tử của nó coi như là mục tiêu chính. Xuất hiện một thức hiện thực ảo quá mức thu hút tên lửa về phía mình. Tên lửa lao đến không gian trống, nơi mà nó tự huỷ vào thời điểm tính toán. Dường như tất cả đều rất đơn giản, nhưng bài toán “đơn giản nhất” đó chưa ai trên thế giới giải được và đưa được vào sản xuất công nghiệp trừ Nga.
Minh hoạ hiệu quả hoạt động của hệ thống President-S.
Hiện nay, President-S không chỉ đã vượt qua toàn bộ hệ thống các cuộc thử nghiệm quốc gia, mà còn được nhận vào trang bị và đưa vào sản xuất loạt. Theo lệnh của Tư lệnh Không quân Nga, Thượng tướng Aleksandr Zelin, không một chiếc trực thăng nào dùng để hoạt động tại các điểm nóng được nhận vào biên chế mà không lắp hệ thống phòng vệ tích cực chống tên lửa phòng không vác vai.
Đây có lẽ là lần đầu tiên trong 20 năm qua, Nga không chỉ chào bán một hệ thống chiến đấu độc đáo mà đồng thời còn trang bị cho trực thăng của mình một hệ thống tối tân nhất. Các trực thăng do hãng Rosoboronoexport xuất khẩu theo yêu cầu của khách hàng sẽ được trang bị hệ thống phòng vệ tích cực.
President-S đã thu hút sự chú ý lớn của các đoàn từ các quốc gia khách hàng truyền thống của trực thăng Nga tại Eurosatory-2010.
Tags:
TIN LIÊN QUAN
Ngoại trưởng Nga nói mục tiêu quân sự của nước này ở Ukraine không còn chỉ tập trung vào Donbass ở miền đông, mà mở rộng sang miền nam và các khu vực khác.
Quân sự,
20/07/2022
Lực lượng Nga tuyên bố "hoàn thành nhiệm vụ" và rút khỏi đảo Zmiinyi ở ngoài khơi Biển Đen như "cử chỉ thiện chí" để Ukraine xuất khẩu nông sản.
Quân sự,
30/06/2022
Nga truy tố hơn 10 sĩ quan quân đội sau khi hàng trăm lính nghĩa vụ được cử đến Ukraine, trái với yêu cầu của Tổng thống Putin.
Quân sự,
07/06/2022
Ngày 26/5, Bộ Quốc phòng Nga đã công bố một kế hoạch về hành lang nhân đạo, cung cấp cho tàu nước ngoài qua lại an toàn từ các cảng trên Biển Đen của Ukraine.
Quân sự,
27/05/2022
Nga chi hơn 300 triệu USD mỗi ngày cho quốc phòng vào tháng 4, trong bối cảnh đang tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine.
Quân sự,
20/05/2022
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu cho biết vào cuối năm nay, 12 đơn vị và sư đoàn quân đội sẽ được thành lập tại quân khu phía tây.
Quân sự,
20/05/2022
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu ngày 21/4 cho biết nước này đã kiểm soát Mariupol, sau gần hai tháng giao tranh. Tổng thống Putin chỉ đạo không cần phải tấn công vào Azovstal,
Quân sự,
21/04/2022
Theo Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergey Shoigu, mục tiêu của giai đoạn 2 là 'giải phóng có hệ thống cộng hòa nhân dân Donetsk và Lugansk'.
Quân sự,
19/04/2022
Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Nga, Thiếu tướng Igor Konashenkov đã cho biết thông tin trên.
Quân sự,
19/04/2022
Thời gian qua, quân đội Nga đã tiến đánh thành phố chiến lược Mariupol (Ukraine) một cách khó nhọc. Mãi đến gần đây, họ mới chiếm được cơ bản thành phố này, ngoại trừ khu vực nhà máy luyện kim Azovstal.
Quân sự,
17/04/2022