Bắc Cực: Chìa khóa tương lai kinh tế Nga?

Bắc Cực có thể mở ra một hướng đi mới cho kinh tế Nga trong tương lai, đến mức các nhà lãnh đạo của nước này từng tuyên bố rằng việc bảo vệ những lợi ích tại Bắc Cực chính là "trách nhiệm" với thế hệ sau này.


Thời gian gần đây, tình trạng biến đổi khí hậu đã làm cho các tảng băng tan nhanh hơn ở Bắc Cực, khiến vùng biển này trở thành một "điểm nóng" về cả kinh tế lẫn chính trị. Nhiều nước đang hợp tác lẫn tranh chấp với nhau trong vấn đề khai thác tài nguyên và khẳng định vị thế nơi đây, đồng thời cũng mở ra cơ hội tạo ra các tuyến hàng hải mới.

Là một trong tám nước giáp ranh với Bắc Cực, Nga cũng không ngoại lệ với vòng xoáy lợi ích đó, khi mà Bắc Cực có thể mở ra một hướng đi mới cho kinh tế Nga trong tương lai, đến mức các nhà lãnh đạo của nước này từng tuyên bố rằng việc bảo vệ những lợi ích tại Bắc Cực chính là "trách nhiệm" với thế hệ sau này. Chính vì thế mà Nga đã và đang thực hiện rất nhiều kế hoạch nhằm khẳng định vị thế của mình tại khu vực này.

Bên cạnh những dự án nhằm khai thác dầu khí hay tài nguyên đơn thuần đã được biết đến rộng rãi, Nga còn có những bước đi dài hạn mới nhằm định hướng cho tương lai. Theo tin từ Đài tiếng nói nước Nga thì Nga đã lên kế hoạch phát triển du lịch tại Bắc Cực dựa trên nền tảng vườn quốc gia "Bắc Cực Nga". Tại công viên rộng lớn này sẽ xuất hiện các cơ sở hạ tầng du lịch như bốn tụ điểm tham quan, bao gồm các trung tâm dành cho du khách, sân quan sát có sưởi ấm, tuyến đường đi bộ, các tụ điểm giải trí đóng kín. Tại địa điểm cách cực Bắc 900km sẽ xây dựng các trung tâm dành cho khách du lịch: ba trung tâm trên đảo Franz Josef Land và một trung tâm trên mũi phía bắc của quần đảo Novaya Zemlya.



Mỏ thăm dò dầu khí của Nga của Bắc Cực.


Nga còn dự định sẽ đầu tư khoảng 1,3 nghìn tỷ rúp (44 tỷ USD) vào dự án kinh tế - xã hội ở Bắc Cực đến năm 2020. Trong cuộc trả lời phỏng vấn tờ nhật báo Rossiiskaya Gazeta, xuất bản ngày 5/4, Bộ trưởng phát triển khu vực Nga, Viktor Basargin, nói rằng Chính phủ Nga sẽ dành khoản ngân sách 503 tỷ rúp (17 tỷ USD) nhằm xây dựng hành lang giao thông mới ở Bắc Cực đồng thời phát triển hạ tầng xã hội, cải thiện tiêu chuẩn sống của người dân địa phương cũng như duy trì môi trường và văn hóa của các dân tộc bản địa.

Theo ông Basargin, khoảng 724 tỷ rúp (24,5 tỷ USD) đầu tư cho dự án dự kiến sẽ trích từ nguồn ngân sách khu vực. Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng có thể tham gia đầu tư thêm 80 tỷ rúp (2,7 tỷ USD).

Tại sao Nga lại liên tục đưa ra những kế hoạch dài hạn như thế? Hoàn toàn có thể lí giải được những động thái này của Nga cùng các nước khác liên quan đến Bắc Cực dựa vào các con số thống kê về khu vực này. Theo số liệu của Viện Địa lý Mỹ đưa ra thì Bắc Cực có trữ lượng dầu thô khoảng 90 tỷ thùng, về khí đốt tự nhiên là 1,669 nghìn tỷ m3 và khí tự nhiên hóa lỏng 44 tỷ thùng. Những con số này quy ra sẽ tương ứng với 13% trữ lượng dầu mỏ trên toàn thế giới chưa được khai thác, 30% khí đốt tự nhiên và 20% khí tự nhiên hóa lỏng.

Đặc biệt hơn khi lợi ích khu vực này chưa dừng lại ở dầu khí, mà còn là hải sản và nhiều loại khoáng sản khác (kim cương, mangan, đồng, coban, phốt phát, niken, aluminum, urani, gali, indi). Do đó, từng mét vuông đất ở đây đều là mục tiêu để các nước tranh giành nhằm tạo lập vị thế, hướng tới mục tiêu giành được chủ quyền tại các vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) có địa chính trị quan trọng. Có thể lấy một số ví dụ như những tranh chấp giữa Đan Mạch và Canađa (đảo Hans), giữa Nga và Mỹ (eo biển Bering), giữa Canada và Mỹ (biển Beaufort).


Chưa dừng lại ở các lợi ích tài nguyên, Nga còn có thêm một nguồn lợi rất lớn từ Bắc Cực, đó chính là tuyến đường biển đi qua Biển Bắc. Đây chính là tuyến đường biển được xem là ngắn nhất nối các cảng ở Tây Âu và Đông Á. Đây cũng chính là nơi mà lợi ích của các quốc gia xung quanh Bắc Cực và các nước phía nam như Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ và Hàn Quốc gặp nhau. Chính vì lớp băng ở bề mặt Bắc Cực tan chảy, tạo ra nhiều không gian hơn cho vận tải biển, làm cho việc khai thác các tuyến đường tại Biển Bắc trở nên thuận lợi hơn, tiết kiệm chi phí và thời gian, tạo nên một hướng làm ăn hấp dẫn đối với các công ty vận tải biển. Nếu Nga nắm được chủ quyền liên quan đến khu vực này thì cùng với số tiền thu được từ tuyến đường Biển Bắc, lợi ích từ việc các tàu nước ngoài ghé các cảng của Nga, kèm theo đó là hoạt động của các tàu phá băng và việc khai thác nguyên liệu thô có thể mang lại những nguồn lợi rất lớn cho nền kinh tế nước Nga.

Trong chiến tranh lạnh, Bắc Cực chính là nơi được bố trí nhiều vũ khí hạt nhân nhất trên thế giới. Sau khi Liên Xô tan rã, chiến tranh lạnh kết thúc, cuộc chạy đua vũ trang của Liên Xô lúc đó ở Bắc Cực giảm dần và gần như ngưng hẳn sau khi Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô lúc đó - Mikhail Gorbachev, tuyên bố trong tháng 10/1987 rằng Bắc Cực sẽ trở thành "một khu vực hòa bình và hợp tác có lợi".

Nhưng câu chuyện về "một khu vực hòa bình và hợp tác có lợi" đã thay đổi chóng mặt sau năm 2001, khi giá dầu thế giới tăng lên như "diều gặp gió", chính quyền Putin đã nhận ra nguồn lợi dầu khí thu được từ Bắc Cực lớn đến mức nào. Thế là Moscow bắt đầu đầu tư tiền bạc cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng cũng như khẳng định vị thế tại khu vực này. Mỹ, Canada hay các quốc gia khác có liên quan cũng vội vã phản ứng lại các động thái của Nga bằng việc tăng cường tập trung quân sự hóa khu vực. Và thế là cuộc tranh giành tuyên bố chủ quyền ở khu vực này bắt đầu, mà Nga là một trong những quốc gia "xông xáo" nhất.

Nhưng Nga hiện gặp rất nhiều khó khăn trong các kế hoạch hợp tác cũng như cạnh tranh vì những lợi ích trong khu vực này không chỉ diễn ra ở các nước giáp ranh Bắc Cực giống Nga như Na Uy, Đan Mạch, Canada, Mỹ, Thụy Điển, Iceland, Phần Lan, mà hiện tại, một quốc gia dường như chả liên quan gì (về mặt địa lý) như Trung Quốc cũng đang xem nơi đây là một thách thức địa chiến lược và là một nguồn cung cấp năng lượng dồi dào cho nền kinh tế đang khát năng lượng và tài nguyên.

Chính vì thế mà Nga đã chủ động cùng với 7 nước trên thành lập một diễn đàn liên chính phủ có tên là Hội đồng Bắc Cực vào năm 1996. Mục đích lập Hội đồng này không gì khác ngoài việc các nước thành viên muốn "thông báo" rằng các quốc gia và tổ chức khác không có quyền can dự vào Bắc Cực. Ngoài ra, còn có Pháp, Đức, Ba Lan, Hà Lan, Tây Ban Nha và Anh có quy chế quan sát viên thường trực, trong khi Trung Quốc là quan sát viên đặc biệt và Hàn Quốc, Nhật Bản cũng đang mong muốn được hưởng quy chế quan sát viên.

Nhìn chung, những điều kiện chủ quan cũng như khách quan đã khiến Bắc Cực trở thành chiếc chìa khóa cho một tương lai phồn vinh của kinh tế Nga. Dù rằng cách thức sử dụng "chiếc chìa khóa" này để mở ra "cánh cửa" tương lai của Nga sẽ còn gặp rất nhiều chông gai.

Theo vietnamnet.vn