Người Việt Nam đầu tiên trong Hồng Quân

Chúng tôi tiếp nối chương trình "Nhìn lại ngày hôm qua" nói về liên hệ hợp tác Nga -Việt sau năm 1917.

Trong cuộc mạn đàm trước, chúng tôi đã nói về các nhà cách mạng Việt Nam đến Nga để học tập trong hệ thống Quốc tế cộng sản trong những năm 20-30 của thế kỷ trước. Hôm nay chúng ta sẽ nói rõ hơn về thời gian sống ở Nga của một người trong số họ. Đó là Lê Hồng Phong, người Việt Nam đầu tiên trong đội ngũ Hồng quân kiêm phi công đầu tiên của Việt Nam. Sử gia Matxcơva Anatoly Sokolov cho biết:

“Chúng ta có quyền gọi ông ta là phi công Việt Nam đầu tiên. Ông bắt đầu học tại Trường Quân sự Hoàng Phố ở Trung Quốc từ năm 1924, sau đó học trong trường hàng không tại Quảng Châu. Mùa thu năm 1926, theo đề nghị của Hồ Chí Minh, Lê Hồng Phong đã được chính quyền Quảng Châu gửi sang học ở Liên Xô.

Có một chi tiết thú vị: tất cả những người Việt Nam những năm ấy đến học ở Nga đều được gửi trực tiếp đến trường Đại học Cộng sản lao động phương Đông ở Matxcơva. Lê Hồng Phong là người duy nhất không trực tiếp học tại trường này, mà được gửi đến tổ chức giáo dục khác của Quốc tế cộng sản là trường lý thuyết quân sự không quân tại Leningrad. Ông học ở đó từ tháng Mười năm 1926 đến tháng 12 năm 1927, và sau đó được chuyển đến một cơ quan khác của Quốc tế cộng sản là trường học quân sự thí điểm Borisoglebsk, một thị trấn ở phía nam phần châu Âu của Nga.

Trong khoảng thời gian đó, tại trường này có học viên sau này là phi công Liên Xô nổi tiếng Valery Chkalov, người đầu tiên thực hiện chuyến bay thẳng qua Bắc Cực từ Nga sang Mỹ, và Nikolai Kamanin - trong thập niên 60 là người tổ chức việc đào tạo phi hành gia Liên Xô đầu tiên.

Hiện nay, ta có thể thấy chân dung Lê Hồng Phong thời hai mươi tuổi trên bảng danh dự trường đào tạo phi công Borisoglebsk. Chúng ta cũng có thể thấy Lê Hồng Phong trên trang bìa cuốn sách được phát hành tại Moscow một vài năm trước đây, nhan đề là "Quốc tế thứ ba và Việt Nam”. Trong bức ảnh, ông mặc áo khoác da hàng không, đội mũ bảo hiểm với kính nâng lên trán. Năm mươi hai năm sau, từ chuyến bay vũ trụ trở về trái đất, khi được hỏi từ ai mà ông thừa hưởng tình yêu đối với bầu trời, phi hành gia Việt Nam Phạm Tuấn đã trả lời: đó là Kim Đồng, Lê Hồng Phong và Yuri Gagarin.

Đầu tháng 12 năm 1928, theo lời khuyên của Hồ Chí Minh, Lê Hồng Phong đã rút khỏi trường phi công Borisoglebsk và trở thành sinh viên Trường đại học cộng sản lao động phương Đông (TAS). Ông nhận thẻ sinh viên số 4650 với tên họ là Mikhail Litvinov, chính là tên mà ông đã dùng trước đây tại Leningrad và Borisoglebsk. Sau khóa đào tạo cơ bản hai năm, Lê Hồng Phong được ghi danh vào nghiên cứu sinh tại trường đại học TAS. Hiện nay vẫn giữ được bản thảo khóa luận của ông "Tình hình kinh tế và chính trị ở Đông Dương" - tư liệu quả thực khá phong phú với một loạt tính toán thống kê. Bài viết về chính sách nông nghiệp của chính quyền Pháp trong khu vực đã đưa ra phân tích sâu sắc về tình hình giai cấp công nhân trong cuộc khủng hoảng kinh tế, xác định nhiệm vụ thực tế của cuộc đấu tranh cách mạng. Một phần bài viết liên quan với lịch sử phong trào cộng sản ở Đông Dương, đến nay rất đáng quan tâm đối với các nhà nghiên cứu.

Biết tiếng Nga đến mức tuyệt vời, Lê Hồng Phong thường dịch các tài liệu bắt buộc từ tiếng Nga sang tiếng Việt cho đồng hương của mình, khi đó có đến vài chục người học ở ở TAS. Năm 1929 ông được kết nạp vào Đảng cộng sản và trở thành người Việt Nam đầu tiên trong Đảng Cộng sản Liên Xô.

Tuy nhiên, Lê Hồng Phong không kịp hoàn thành luận án đại học của mình. Năm 1931, Ban Chấp hành Quốc tế cộng sản đã cử ông làm đại diện tại Việt Nam để khôi phục lại mối quan hệ giữa các tổ chức đảng. Sau khi hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ này, năm 1934, lần thứ hai Lê Hồng Phong lên đường đến Nga.

Theo Tiếng nói nước Nga