Nga cũng nghẹn vì dầu: Lý giải giá dầu xuống mức âm

"Chỉ có các kho dự trữ dầu trong các mỏ muối như của Mỹ mới cứu được chúng ta, nhưng phải mất nửa năm để chuẩn bị"

Đã có nhiều bài phân tích về “cuộc khủng hoảng dầu mỏ” và hiện tượng rất khó tin là giá dầu xuống mức âm.

Để cung cấp thêm một số thông tin về việc tại sao giá dầu lại xuống mức âm như vậy và những dự báo của các chuyên gia về các kịch bản phát triển của thị trường dầu mỏ, xin giới thiệu bài phỏng vấn chuyên gia của phóng viên báo “Svobodnaia Pressa” Andrey Polunhin đăng trên báo này ngày 22/4/2020.

Ảnh: Igor Onuchin / TASS

I. Phần giới thiệu của Andrey Polunhin

Và đây, sấm nổ giữa trời quang mây tạnh- không còn ai cần dầu nữa. Sự sụp đổ khủng khiếp của dầu WTI Mỹ đã diễn ra ngày 20/4/2020, khi mà lần đầu tiên trong lịch sử, giá dầu WTI tụt xuống giá trị âm (âm 40,32 USD / thùng) – nhưng đây mới chỉ là sự khởi đầu của thảm họa.

Các kho chứa dầu bị tràn, và để tiêu thụ được dầu, người bán phải trả thêm tiền cho người mua. Trong một tình huống như vậy, ngành công nghiệp dầu mỏ của Nga có nguy cơ bị chôn vùi dưới một trận tuyết lở các sản phẩm dầu thô.

Các tin tức về dầu mỏ như tin từ chiến trường đưa về.

Mikhail Skigin, chủ tịch hội đồng quản trị nhà máy dầu St. Petersburg cho biết 37 bồn chứa dầu (của nhà máy này) với dung tích gần 400.000 m3 đã được đổ đầy tràn.

Ông nhấn mạnh: “Do dịch coronavirus và các chế độ cách ly, những nước nhập khẩu dầu Châu Âu đã tích cực đổ đầy dầu và các sản phẩm từ dầu vào tất cả những gì có thể chứa được.

Các quốc gia Châu Âu thậm chí còn phải thuê các tàu chở dầu để trữ dầu. Nhu cầu dầu tại Châu Âu trên thực tế đã giảm gần bằng không, còn đối với một số loại nhiên liệu từ dầu, ví dụ, như xăng máy bay chẳng hạn– thì nhu cầu hiện nay đã thực sự về không. Rất khó để dự đoán tình hình sẽ phát triển như thế nào.

Thật quá khó để chuyển hướng tiêu thụ các sản phẩm dầu từ các hộ tiêu dùng nước ngoài về thị trường Nga: nhu cầu trong nước (Nga) cũng đã giảm như ở Châu Âu và trên toàn thế giới”.

Quả thực là tại nước Nga không có nơi nào để trữ dầu- trong các nghiên cứu của Viện Phát triển Công nghệ tổ hợp nhiên liệu- năng lượng và Viện Năng lượng- Tài chính trước đây đã từng nhận định rằng nước Nga khác với nước Mỹ ở chỗ Nga không có các kho dự trữ dầu chiến lược đúng nghĩa.

Có thể bảo quản một lượng dầu nhất định trong các đường ống dẫn dầu. Hệ thống dẫn dầu dài nhất trên thế giới hiện nay là hệ thống đường ống của Tập đoàn “Transneft” Nga – dài hơn 70.000 km.

Theo ước tính của các chuyên gia, hệ thống này có thể trữ được 10 triệu tấn dầu - tuy nhiên, chỉ trong một thời gian ngắn, khoảng gần một tháng. Vấn đề là ở chỗ 10 triệu tấn dầu- chỉ là một giọt nước trong biển tổng lượng dầu khai thác.

Xin nhắc lại rằng trong khuôn khổ thỏa thuận OPEC + Nga mới, thì từ ngày 1 tháng 5 tới, Nga sẽ bắt đầu giảm sản lượng ở mức chưa từng có – cắt giảm 46 triệu tấn. Và con số này mới là 9% tổng sản lượng khai thác hàng năm của Nga.

Các nhà máy lọc dầu của Nga cũng bị giáng một đòn mạnh. Không thể cho tạm ngừng hoạt động các nhà máy này được, vì đấy là các xí nghiệp hoạt động theo chu trình liên tục.

Trong khi đó, cơ sở hạ tầng bể chứa của các nhà máy lọc dầu- luôn là một điểm yếu và vấn đề khó khăn trong cất giữ các sản phẩm dầu mỏ có liên quan đến tất cả các công ty, tập đoàn lớn Nga: “Rosneft”, “Lukoil”, “Surgutneftegaz”, “Tatneft” và “Gazprom Neft”.

Hiện nay, theo các số liệu trên các phương tiện truyền thông, phương án cứu nguy duy nhất đang được xem xét – đó là bảo quản các sản phẩm dầu mỏ trong các xì- téc trên các đoàn tàu.

Khả năng chứa trung bình của mỗi xi- téc – 60- 66 tấn, tùy thuộc vào kiểu và loại nhiên liệu. Chủ sở hữu chính của các xi- téc là tập đoàn “Neftetransservice” đang làm việc theo một hợp đồng với “Rosneft”.

Tập đoàn này đã tuyên bố sẵn sàng xem xét khả năng cung cấp tới 3.000 xi- téc để trữ dầu hoặc các sản phẩm dầu với mức giá cho thuê theo giá thị trường trong thời gian ít nhất là 6 tháng.

Nhưng cũng cần hiểu rằng: tổng sức chứa của các xi-téc này là chỉ vào khoảng 180.000 tấn dầu hoặc các sản phẩm dầu – tương đương với lượng dầu có thể chuyên chở của một tàu chở dầu lớp Suezmax (có nghĩa là không phải là loại tàu chở dầu lớn nhất).

Thêm nữa, xin lưu ý là phương án thuê tàu chở dầu để trữ dầu hiện nay là không khả thi- các tàu này hiện đang đắt hàng như tôm tươi (nguyên văn- như bánh rán nóng-ND).

Theo các số liệu của Reuters, hiện ngoài khơi châu Âu, gần các đầu mối trung chuyển nhiên liệu lớn nhất, đang có 30 tàu chở dầu neo đậu nhưng không thể trút dầu vào đâu do các bồn chứa dầu trên bờ đã đầy. Trên các tàu nói trên hiện đang có một khoảng 1 triệu tấn nhiên liệu máy bay, xăng và các sản phẩm dầu mỏ khác.

Nói ngắn gọn, nhìn đây cũng thấy tắc. Trong tình huống như hiện nay, Nga sẽ phải làm gì để không bị chết chìm trong biển dầu của chính mình?

II.  Phần phỏng vấn

1/ Elena Telegina, Chủ nhiệm Khoa kinh doanh năng lượng quốc tế Trường Đại học Tổng hợp Dầu khí Quốc gia Nga mang tên Gubkin

Từ cách nhìn trong ngành, (tôi cho rằng) buộc phải cắt giảm sản lượng khai thác- do nhu cầu giảm mạnh nên số dầu khai thác trong năm 2019 còn lại sẽ không tiêu thụ được hết trên thị trường trong hai quý tới. – Việc đóng các giếng dầu là một vấn đề rất đau đầu đối với chúng ta.

Vì hầu hết các giếng đều nằm ở vùng Tây Siberia- đây là một khu vực đầm lầy, và những giếng đó không phải là những giếng mới đưa vào hoạt động, chúng đã được khai thác tương đối lâu và tương đối nhiều rồi.

Do đó, nếu dừng khai thác giếng một thời gian thì khi muốn khai thác trở lại sẽ cần rất nhiều công sức và tiền của. Nhưng dù sao thì vẫn buộc phải làm. Hiện giờ vấn đề đang được xem xét chỉ là – chúng ta hiện có khoảng 200.000 giếng dầu- những giếng nào có thể cho ngừng hoạt động mà ít gây đau đớn nhất cho Nga.

Chúng tôi bán dầu theo các hợp đồng ký trước với thời gian giao hàng khác nhau – sau một tháng, hai tháng hoặc ba tháng. Nhưng trong mọi trường hợp, với sự sụp đổ về cầu như hiện tại, các hợp đồng này có thể không thể thực hiện được. Do đó, buộc phải cắt giàm sản lượng cả khai thác dầu và cả chế biến dầu.

Chỉ còn mỗi một hy vọng rằng việc cắt giảm sản lượng sẽ chỉ diễn ra trong thời gian tương đối ngắn- trong 2 quý. Chúng ta hy vọng Trung Quốc sẽ phục hồi và dòng dầu chính của Nga sẽ chảy sang thị trường Trung Quốc.

“SP”: - Chúng ta có các kho chứa dầu nào còn trống không?

— Chúng ta có các kho dự trữ dầu và các sản phẩm dầu quốc gia. Nhưng đây chính là các kho dự trữ quốc gia – chúng không dành cho các công ty tư nhân. Bây giờ, tất nhiên, tất cả các cơ sở trữ dầu đều đã được lấp đầy đến mức tối đa rồi.

Cũng có thể tìm được trên thị trường một số tàu chở dầu nào đấy để trữ dầu. Nhưng giá thuê đã tăng rất mạnh - trong tháng trước, giá đã nhảy tới 300%. Chính vì vậy nên bây giờ tất cả những gì có thể chứa được dầu đều đã đầy ắp- cả các xi-téc, cả các bồn, bể chứa.

"SP": - Chúng ta sẽ phải đóng cửa bao nhiêu nhà máy lọc dầu và cho ngừng hoạt động bao nhiêu giếng dầu?

- Chúng ta sẽ không đóng cửa các nhà máy lọc dầu - sẽ chỉ giảm tỷ lệ sử dụng, điều chỉnh lại công suất chế biến. Vào lúc cao điểm, công suất đạt tới 90% (công suất thiết kế) và mức công suất 80% được coi là kết quả rất tốt. Còn bây giờ thì, có lẽ, các nhà máy lọc dầu sẽ hoạt động chỉ với một nửa công suất.

Còn về các giếng dầu- theo dự báo bi quan nhất, buộc phải đóng một phần ba số giếng dầu. Nhưng tôi dù sao vẫn nghĩ – vẫn hy vọng vào việc nhu cầu về dầu sẽ hồi phục vào mùa thu – nếu vậy chúng ta sẽ chỉ phải đóng 10 - 15% số giếng dầu.

Tôi cũng xin nhấn mạnh rằng việc đóng các giếng dầu đòi hỏi một khối lượng công việc khá lớn. Làm việc này hoàn toàn không dễ dàng chút nào.

"SP": - Những hy vọng vào sự phục hồi của Trung Quốc có cơ sở đến mức nào? Tại sao chúng ta lại kỳ vọng – trong các điều kiện thừa thãi nguồn cung như hiện nay – Trung Quốc chắc gì đã mua dầu Nga ?

— Chúng ta đã cung cấp dầu cho Trung Quốc từ trước cuộc khủng hoảng. Tất nhiên, người Ả rập Saudi hiện đang cố gắng dùng dầu giá rẻ của mình lấp đầy các thị phần trên thị trường thế giới. Nhưng dầu của chúng ta có khả năng cạnh tranh, đặc biệt là dầu khai thác ở Đông Siberia.

Cuộc cạnh tranh giữa chúng ta và Ả rập Saudi, tất nhiên, là không thể tránh khỏi. Nhưng xuất phát từ thực tế là các nhà cung cấp Nga đã ký kết hợp đồng với các công ty Trung Quốc không phải là năm đầu tiên, chúng ta hy vọng rằng sẽ tiếp tục tận dụng những mối quan hệ làm ăn này.

“SP ": - Giá khai thác dầu Ả rập Saudi là 3-5 USD / thùng. Về dầu mỏ Nga, có rất nhiều các ước tính rất khác nhau, thậm chí có ước tính cho rằng lên tới 40 USD / thùng. Như vậy thì làm sao mà dầu của chúng ta lại có thể cạnh tranh được?

— Chi phí khai thác dầu của chúng ta ở các khu vực khác nhau cũng rất khác nhau. Dao động trong khoảng từ 8-17 USD mỗi thùng. Mức 40 USD mỗi thùng đã là loại dầu phi truyền thống rồi, ví dụ như khi khai thác ở hệ tầng Bazhenov, nơi có các lớp đá phiến.

Ở đây, cũng cần phải tính đến yếu tố vận chuyển. Dù sao thì để vận chuyển một tấn dầu Nga, bạn vẫn cần thêm 2-4 đôla mỗi thùng. Do vậy, chi phí khai thác trung bình ở Tây Siberia là 10-14 USD mỗi thùng. Ở Đông Siberia thì có đắt hơn, bởi vì đây là những mỏ mới- chúng đắt đỏ hơn.

Tại Ả Rập Saudi, các giàn khoan dầu của họ đứng ngay cạnh bờ Vịnh - không cần có các đường ống dẫn dầu dài nào cả. Do đó, chi phí khai thác thực sự của họ đúng là chỉ ở mức 3-5 USD mỗi thùng. Nhưng để cân bằng ngân sách, Ả Rập Saudi cần một mức giá cao– và đây mới chính là vấn đề của họ.

“SP”: - Có nghĩa là, người Ả Rập Saudi sẽ không thể bán phá giá trong một thời gian dài?

—  Tất nhiên rồi. Trong các tính toán Ngân sách của Ả Rập Saudi, giá dầu được tính khoảng 80 đô la/ thùng - họ từng hy vọng rằng dầu sẽ rất đắt. Và bây giờ thì người Ả Rập Saudi đang chết dở vì khoản thu từ dầu mỏ đã sụp đổ.

Nền kinh tế Nga dù sao cũng vẫn một nền kinh tế đa dạng hơn. Chúng ta (Nga), tất nhiên, cũng đang ngồi trên mũi kim dầu mỏ (phụ thuộc), nhưng không đến mức như vậy (như với Ả Rập Saudi ),- với họ, đây là nguồn thu duy nhất cho ngân sách.

2/ Gennady Shmal, nguyên thứ trưởng thứ nhất Bộ xây dựng các xí nghiệp công nghiệp đầu mỏ và khí đốt Liên Xô (1984-1999), một trong những nhà sáng lập tổ hợp dầu khí Tây Siberia.

— Ngay bây giờ, dù có đóng một số giếng dầu riêng rẽ cũng sẽ không giải quyết được vấn đề gì- cần phải cho dừng hoạt động một loạt mỏ dầu- Chúng ta cần giảm tới 20% sản lượng - đây là một khối lượng rất lớn.

Nếu như tính rằng trong năm 2019 chúng ta đã khai thác khoảng 560 triệu tấn dầu, thì có nghĩa là chúng ta sẽ phải giảm 100 triệu tấn khai thác hàng năm. Vì vậy, phải nghĩ đến việc đóng một loạt các mỏ, chứ không phải là một vài giếng riêng lẻ.

Tất nhiên, việc phải làm trước tiên là đóng những mỏ ít lợi nhuận nhất. Chúng ta (Nga) có rất nhiều những mỏ như vậy - có khoảng 70 triệu tấn dầu được khai thác từ những mỏ được gọi là trữ lượng khó khai thác.

Về mặt lý thuyết, có thể dừng bơm dầu từ giếng, và sau đó khôi phục lại - nhưng làm như vậy sẽ cần những khoảng chi phí rất lớn.

Đầu tiên, là chi phí để “niêm cất” các mỏ và các và giếng, và sau đó kinh phí để đưa chúng hoạt động trở lại. Do đó, chúng ta cần phải suy nghĩ về việc lấy tiền ở đâu – phải tính đến tình hình hiện nay là giá dầu rất thấp và dòng tiền giảm đột ngột.

Có nghĩa là, chúng ta cần phải tìm các phương án để những công ty cắt giảm sản lượng khai thác được vay các khoản tín dụng ưu đãi.

Tất cả mọi việc cần phải được tính toán cân nhắc rất cẩn thận – xây dựng một chương trình tổng thể không chỉ với việc cho đóng các giếng và các mỏ, mà còn cả các kế hoạch phục hồi chúng sau đó. Sự phục hồi này có thể xảy ra vào cuối năm 2020, và cũng có thể là sau hơn một năm nữa.

Còn về chuyện các kho dự trữ lượng dầu chiến lược, chúng ta chưa sẵn sàng cho việc này.

Đã từng có ý tưởng: xây dưng các kho chứa dầu dự trữ quốc gia bằng các tận dụng các khoảng không gian trống giữa các vỉa trong các mỏ muối. Ý tưởng này đã được đưa ra bàn luận, kể cả tại Duma Quốc gia - nhưng đã không đưa ra được một quyết định nào.

Chính vì vậy, chỗ để chứa dầu duy nhất hiện nay – đó là các đường ống. Nhưng những đường ống này đã chứa đầy dầu, vì vậy khả năng trữ dầu của chúng còn lại không lớn.

Cũng “Transneft” còn có một số bể chứa có dung tích tương đối lớn- tới vài triệu tấn. Nếu lấp đầy tất cả các bể còn chỗ chứa, có thể cầm cự trong một khoảng thời gian ngắn - tối đa cũng chỉ một tuần.

"SP": - Bây giờ vẫn có thể thực hiện ý tưởng xây bể dự trữ quốc gia, hay là đã quá muộn rồi?

— Bây giờ thì đã không còn kịp nữa rồi. Để có thể có được những “kho” trữ dầu như vậy, cần phải thăm dò, nghiên cứu các mỏ muối, khoan giếng – một khối lượng công việc khổng lồ. Người Mỹ có các kho bảo quản như vậy – dung tích của chúng vào khoảng 70 triệu thùng.

Đây là nhiều các mỏ muối, chứ không phải chỉ có một- và để tạo được các cơ sở lưu trữ dầu như vậy, cần không phải chỉ một hoặc hai tháng, mà ít nhất phải là nửa năm. Còn hiện nay, vào lúc này- khả năng nói trên đơn giản là không thực tế.

Theo Baodatviet

• Nga tiếp tục rút khỏi thị trường dầu Venezuela

• Chủ tịch Rosneft Ông Igor Sechin được bổ nhiệm lại thêm 5 năm

• Nga vẫn là nhà cung cấp dầu lớn nhất cho Trung Quốc

• Exxon lên kế hoạch phát triển mỏ dầu Sakhalin-1 ở Nga

• Vietsovpetro hạ thủy thành công chân đế giàn đầu giếng BK-21 mỏ Bạch Hổ